Quảng Ninh: Bảo tồn và phát huy di sản diễn xướng Then

Quang cảnh buổi hội thảo.

Hội thảo nhằm nghiên cứu định vị Then Tày Bình Liêu trong dòng chảy văn hóa Việt Nam nói chung, không gian văn hóa Then và văn hóa Tày - Thái nói riêng; nghiên cứu đề xuất các giải pháp bảo vệ, trao truyền, quảng bá, phát huy, phát triển các giá trị Then của người Tày huyện Bình Liêu trong bối cảnh hiện nay. Đồng thời đề xuất các giải pháp khai thác diễn xướng Then phục vụ phát triển du lịch cộng đồng ở huyện Bình Liêu nói riêng, khu vực cư trú các tộc người nhóm ngôn ngữ Tày - Thái ở Việt Nam nói chung.

Bình Liêu là huyện biên giới của tỉnh Quảng Ninh với hơn 96% dân số là đồng bào dân tộc thiểu số. Then Tày Quảng Ninh mà Bình Liêu là đại diện đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia năm 2013. Trong những năm qua, các cấp ngành cùng người dân đã có nhiều giải pháp nhằm bảo tồn và phát huy vốn di sản quý giá này.

Ông Hoàng Ngọc Ngò, Phó Chủ tịch UBND huyện Bình Liêu chia sẻ, huyện đã tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo, đẩy mạnh tuyên truyền, khơi dậy tình yêu của nhân dân với văn hóa truyền thống, huy động sức mạnh nhân dân trong công tác bảo tồn và phát huy các vốn quý về văn hóa, coi đây là nền tảng tinh thần, sức mạnh nội sinh, động lực cho du lịch phát triển. Đến nay, huyện đã hoàn thành đề án bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa tiêu biểu tộc người Tày Bình Liêu phục vụ phát triển du lịch cộng đồng trên địa bàn đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Địa phương mong muốn được các nhà khoa học giúp định vị diễn xướng Then Bình Liêu trong vốn văn hóa chung của Việt Nam, khẳng định giá trị của diễn xướng Then Bình Liêu, cũng như chỉ ra những giải pháp để bảo tồn, phát huy giá trị quý báu của di sản.

Thạc sĩ Tô Đình Hiệu, Trung tâm Thể thao và Văn hóa huyện Bình Liêu cho biết, Then là một liệu pháp tinh thần, giúp người Tày vượt qua những khó khăn, khắc nghiệt của cuộc sống; là phương tiện hữu hiệu để tuyên truyền các chủ trương, chính sách của Đảng với tâm thế hứng khởi, tin tưởng vào sự sáng suốt của chế độ được nhìn nhận với một tâm thế, khí thế mới. Cũng có nhiều tác phẩm diễn tả những tâm tư sâu kín của cá nhân với những ca từ ví von ý nhị, thể hiện được nét đặc sắc của ngôn ngữ Tày.

Tiến sĩ Phạm Đức Anh, Viện trưởng Viện Việt Nam học và Khoa học và phát triển, Đại học Quốc gia Hà Nội phát biểu.

Tiến sĩ Phạm Đức Anh, Viện trưởng Viện Việt Nam học và Khoa học phát triển, Đại học Quốc gia Hà Nội chia sẻ, diễn xướng Then Tày là một hình thức sinh hoạt văn hóa tâm linh tiêu biểu, đặc sắc, phản ánh một cách sinh động đời sống xã hội trong tiến trình hình thành và phát triển của người Tày ở miền biên viễn này. Trong Then, mọi sinh hoạt ở xã hội xưa đều được thể hiện thông qua hàng loạt những mẩu truyện thần thoại, những truyện cổ tích, những câu thành ngữ, tục ngữ, châm ngôn, tất cả đều được xâu chuỗi, miêu tả rất sinh động, logic thành từng tầng, từng lớp, từng giai đoạn của sự phát triển xã hội.

Tại hội thảo, nhiều ý kiến đóng góp, tham luận của các nhà khoa học, học giả, nghệ nhân nhằm góp phần bảo tồn, phát huy di sản diễn xướng Then ở huyện Bình Liêu. Qua đó góp phần bảo tồn văn hóa, phục vụ phát triển du lịch, nâng cao thu nhập, đời sống tinh thần của người dân.

Các cô gái Tày cùng cây đàn tính trong nghệ thuật diễn xướng Then.

Theo đó, nhiều ý kiến cho rằng việc kết hợp bảo tồn và đưa Then vào phục vụ du lịch sẽ giúp du khách thấy sức hấp dẫn và sự lan tỏa của Then trong đời sống văn hóa cộng đồng. Để thu hút du khách, nội dung diễn đạt cần tập trung vào những câu chuyện, sự tình hấp dẫn (có thể mới sáng tác), gắn với những địa danh nổi tiếng, liên quan đến những sản vật đặc biệt của địa phương; ngôn ngữ dễ tiếp nhận; xây dựng không gian văn hóa Then Tày Bình Liêu để giới thiệu và trưng bày các sản phẩm liên quan đến Then như đàn tính, xóc nhạc, pháp khí (ấn, kiếm, cái xin âm dương...), trang phục và kinh sách. Địa phương có thể xây dựng các sản phẩm liên quan đến Then để bán cho du khách (đồ thủ công mỹ nghệ, các đặc sản địa phương); đẩy mạnh công tác nghiên cứu, sưu tầm và phát triển các làn điệu Then cổ, việc giáo dục nghệ thuật truyền thống cho giới trẻ; xây dựng cơ sở dữ liệu về Then Bình Liêu (lịch sử, văn hóa, âm nhạc, và các dạng biểu diễn khác). Chính quyền địa phương cần đưa ra những chính sách liên quan đến việc khuyến khích nghệ nhân giữ nghề; đầu tư, xây dựng Nhà truyền thống của người Tày và khu sân khấu ngoài trời trong quy hoạch tổng thể; phát huy vai trò gia đình, dòng họ và cộng đồng trong việc trao truyền giá trị Then trong đời sống hiện nay…

Hội thảo nhằm nghiên cứu đề xuất các giải pháp khai thác diễn xướng Then phục vụ phát triển du lịch cộng đồng ở huyện Bình Liêu nói riêng, khu vực cư trú các tộc người nhóm ngôn ngữ Tày - Thái ở Việt Nam nói chung.

Việc phát triển Then để phục vụ du lịch là hướng đi đúng và hết sức cần thiết. Then sẽ tăng thêm giai điệu, sắc màu cho du lịch phát triển, và ngược lại, lợi ích thu được từ du lịch sẽ góp phần cổ vũ, nuôi sống Then.

Tin, ảnh: Đức Hiếu (TTXVN)