Xây dựng 'thế trận lòng dân' trong chiến lược bảo vệ Tổ quốc thời kỳ mới

Thấm nhuần quan điểm của Chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về “sự nghiệp cách mạng là sự nghiệp của quần chúng nhân dân”, “đẩy thuyền cũng là dân, lật thuyền cũng là dân”, “lấy dân làm gốc”; trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng ta luôn quan tâm và chăm lo yếu tố “yên dân”, “lòng dân”. Đó là quan điểm xuyên suốt, nhất quán của Đảng ta từ khi ra đời và lãnh đạo cách mạng, nhờ đó mà sự nghiệp cách mạng của Đảng và nhân dân ta giành hết thắng lợi này đến thắng lợi khác, đánh đuổi các đế quốc lớn, giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước và đưa cả nước đi lên chủ nghĩa xã hội.

Tổng kết thực tiễn lãnh đạo cách mạng, Đại hội đại biểu toàn quốc của Đảng lần thứ X (năm 2006) lần đầu tiên đã nêu lên quan điểm về xây dựng “thế trận lòng dân”: “... làm nền tảng phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn dân tộc, trong đó Quân đội nhân dân và Công an nhân dân làm nòng cốt”(1). Các Đại hội XI (năm 2011), XII (năm 2016) của Đảng tiếp tục khẳng định và phát triển quan điểm về xây dựng “thế trận lòng dân” trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đến Đại hội XIII (năm 2021), quan điểm đó đã được phát triển hoàn chỉnh với những nội dung cụ thể: “Tăng cường tiềm lực quốc phòng và an ninh; xây dựng và phát huy mạnh mẽ “thế trận lòng dân” trong nền quốc phòng toàn dân (QPTD) và nền an ninh nhân dân (ANND); xây dựng và củng cố vững chắc thế trận QPTD và thế trận ANND”(2). Quan điểm đó tiếp tục được khẳng định trong Nghị quyết Trung ương 8, khóa XIII về chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

Quan điểm nhất quán, xuyên suốt của Đảng ta: Sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc nói riêng, cách mạng nói chung là “của dân, do dân và vì dân”. Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã khẳng định: “Ta làm hợp lòng dân thì dân tin và chế độ ta còn, Đảng ta còn. Ngược lại, nếu cái gì làm trái lòng dân, để mất niềm tin là mất tất cả”, bởi “sức dân như nước, chở thuyền là dân mà lật thuyền cũng là dân”. Chiến thắng của các cuộc chiến tranh chống xâm lược, giải phóng dân tộc, đặc biệt là trong Chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ và Chiến dịch Hồ Chí Minh; những thành công trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc là những minh chứng hùng hồn nhất cho quan điểm của Đảng ta về xây dựng và phát huy “thế trận lòng dân”.

Ảnh minh họa: TTXVN

“Thế trận lòng dân” chính là biến sức mạnh chính trị-tinh thần thành sức mạnh vật chất; làm nền tảng cho sức mạnh tổng hợp của cách mạng vượt qua mọi khó khăn, gian khổ, hy sinh, chiến thắng mọi kẻ thù. “Thế trận lòng dân” trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc chính là việc quy tụ, tập hợp, khơi dậy, phát huy chủ nghĩa yêu nước, chủ nghĩa anh hùng cách mạng, nâng cao ý chí chiến đấu quyết chiến, quyết thắng, tinh thần chịu đựng gian khổ, hy sinh, tinh thần lạc quan cách mạng và sáng tạo làm cơ sở vững chắc xây dựng nền QPTD, nền ANND vững mạnh. “Thế trận lòng dân” là loại hình thế trận đặc biệt, không thể hiện ra bằng hình hài cụ thể như thế trận quân sự, quốc phòng, an ninh mà được thể hiện bằng sức mạnh nội sinh của quốc gia, dân tộc theo từng cấp độ khác nhau; vừa mang tính định tính, vừa mang tính định lượng cụ thể.

Do vậy, xây dựng “thế trận lòng dân” vững mạnh, theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị và toàn dân bằng những hoạt động thực tiễn phù hợp với tình hình mới, đặc điểm mới và yêu cầu, nhiệm vụ mới của sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc.

Để “... xây dựng và phát huy mạnh mẽ “thế trận lòng dân” trong nền QPTD, nền ANND...” như Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng yêu cầu, cần phải tiến hành đồng bộ một hệ thống các giải pháp cơ bản sau đây:

Về nhận thức, cần làm cho cả hệ thống chính trị và toàn dân, trước hết là các tổ chức đảng, chính quyền, Quân đội và Công an nhận thức sâu sắc về vai trò, vị trí, nội dung của “thế trận lòng dân” và mối quan hệ của “thế trận lòng dân” với thế trận QPTD, thế trận ANND trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc hiện nay.

Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đã có sự phát triển mới về tư duy đối với “thế trận lòng dân” trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc. Vấn đề xây dựng “thế trận lòng dân” được đặt trong tính chỉnh thể với xây dựng nền QPTD, nền ANND; đặt lên hàng đầu trong mối quan hệ với thế trận QPTD và thế trận ANND. Đại hội XII xác định: “Xây dựng “thế trận lòng dân”, tạo nền tảng vững chắc xây dựng nền QPTD và ANND”, tới Đại hội XIII đã có sự bổ sung, phát triển khi khẳng định, xây dựng “thế trận lòng dân” ngay trong xây dựng nền QPTD, nền ANND: “Xây dựng “thế trận lòng dân”, thế trận QPTD và thế trận ANND vững chắc làm nền tảng cho sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc”. Đây chính là sự khẳng định, bổ sung và phát triển mới trong tư duy của Đảng ta về đường lối quân sự, quốc phòng, an ninh và nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc. Có nhận thức sâu sắc về vai trò, vị trí, nội dung và mối quan hệ biện chứng của “thế trận lòng dân” trong sức mạnh và thế trận QPTD, ANND thì chúng ta mới có những giải pháp hữu hiệu tập trung xây dựng và phát huy mạnh mẽ “thế trận lòng dân” trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc hiện nay theo đúng tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng.

Thứ hai, tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị, phát huy mạnh mẽ vai trò của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị-xã hội và nhân dân làm cơ sở và điều kiện cốt yếu để xây dựng “thế trận lòng dân”.

Nhân tố hàng đầu và cốt yếu nhất trong “thế trận lòng dân” là niềm tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng; vào sự trong sạch, vững mạnh của hệ thống chính trị; vào chế độ chính trị-xã hội ưu việt; vào việc bảo đảm quyền và lợi ích chính đáng, cuộc sống hòa bình, ấm no, tự do, hạnh phúc của nhân dân. Thực tiễn lịch sử và cách mạng đã chứng minh: Mất niềm tin là mất tất cả. Vì vậy, cần tăng cường xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ cách mạng trong thời kỳ mới nói chung và nhiệm vụ xây dựng và phát huy vai trò của “thế trận lòng dân” trong bảo vệ Tổ quốc nói riêng.

Đại hội XIII của Đảng nhấn mạnh: “Tăng cường công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ; nâng cao năng lực lãnh đạo, năng lực cầm quyền, sức chiến đấu của Đảng và hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước. Qua đó, củng cố niềm tin trong Đảng và niềm tin của nhân dân đối với Đảng”. Đảng cần đổi mới phương thức lãnh đạo, tập hợp, vận động quần chúng theo hướng linh hoạt, sáng tạo, hiệu quả, huy động tối đa sức mạnh của nhân dân vào sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc. Trong giai đoạn hiện nay, cần đặc biệt chú trọng đẩy mạnh cuộc đấu tranh chống tham nhũng, tiêu cực; xây dựng đội ngũ cán bộ có phẩm chất, năng lực ngang tầm nhiệm vụ, “dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đổi mới sáng tạo, dám đương đầu với khó khăn, thử thách và quyết liệt trong hành động vì lợi ích chung”, thật sự “trọng dân, gần dân, tin dân, hiểu dân, học dân, dựa vào dân và có trách nhiệm với dân”. Xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa (XHCN) trong sạch, vững mạnh, thực sự của dân, do dân và vì dân; toàn bộ hoạt động của cả hệ thống chính trị phải đặt quyền và lợi ích hợp pháp của dân lên hàng đầu; là biện pháp quan trọng nhất nhằm phát huy cao độ vai trò, sức mạnh của “thế trận lòng dân” trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc. Cần chú trọng xây dựng, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị các cấp theo hướng gần dân, chăm lo cho dân, tạo sức mạnh và uy tín để củng cố niềm tin trong nhân dân. Tiếp tục đổi mới, hoàn thiện và thực thi có hiệu quả chế độ dân chủ XHCN trong tất cả lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại; quán triệt và thực hiện nhất quán, xuyên suốt quan điểm “dân là gốc”, “dân là chủ”, bảo đảm mọi việc, mọi lĩnh vực hoạt động: “Thực hiện đúng đắn, hiệu quả dân chủ trực tiếp, dân chủ đại diện, đặc biệt là dân chủ ở cơ sở. Thực hiện tốt, có hiệu quả trên thực tế phương châm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”. Các quyền con người, quyền tự do, bình đẳng của công dân phải luôn được thừa nhận, tôn trọng và bảo vệ; nhân dân phải là chủ thể đích thực và cao nhất của quyền lực chính trị, quyền lực nhà nước, mọi thiết chế quyền lực đều được đặt dưới sự kiểm tra, giám sát, trước hết là của nhân dân...

Thứ ba, đẩy mạnh phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, không ngừng nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân, bảo đảm cho nhân dân có cuộc sống ngày càng no ấm, đủ đầy, hạnh phúc; phát triển kinh tế gắn với bảo đảm tốt an sinh xã hội, kết hợp phát triển kinh tế-xã hội với tăng cường, củng cố quốc phòng, an ninh.

Đây là giải pháp căn bản, căn cơ để “yên lòng dân”. Vì vậy, cần tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả, chất lượng nền kinh tế thị trường định hướng XHCN để không ngừng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân. Đồng thời, tăng cường đầu tư của Nhà nước, huy động các nguồn lực xã hội cho phát triển văn hóa, giáo dục, khoa học và công nghệ. Giải quyết tốt chính sách lao động, việc làm và thu nhập; khắc phục những bất hợp lý về tiền lương, tiền công, trợ cấp xã hội. Giải quyết tốt mối quan hệ giữa phát triển kinh tế với an sinh xã hội, phát triển văn hóa, bảo đảm quốc phòng, an ninh trong từng bước phát triển. Xây dựng, phát triển nền văn hóa, tạo ra môi trường văn hóa tốt đẹp để mỗi cá nhân và cộng đồng xã hội có điều kiện phát huy lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết, tự hào, tự tôn dân tộc Việt Nam, phát huy cốt cách, tâm hồn, đạo lý tốt đẹp con người Việt Nam.

Thứ tư, cần “định lượng” rõ ràng những nội dung, yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng và phát huy “thế trận lòng dân” trong từng lĩnh vực hoạt động của sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc phù hợp với tình hình mới, điều kiện mới.

Bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN là bảo vệ cả hai mặt tự nhiên-lịch sử và chính trị-xã hội trong một chỉnh thể thống nhất; bảo vệ độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ và chế độ XHCN. Đây là vấn đề mới mà trong thực tế các cấp, các ngành, các lĩnh vực hoạt động, các lực lượng tham gia bảo vệ Tổ quốc chưa nhận thức rõ ràng, đúng đắn nên chưa quan tâm đúng mức, đến lúc có sự cố xảy ra mới rút kinh nghiệm thì quá muộn. Quan tâm xây dựng “thế trận lòng dân” bảo vệ Tổ quốc tại các địa bàn chiến lược, vùng đặc biệt khó khăn, biên giới, biển, đảo. Đây là cơ sở, nền tảng để phát huy sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc, góp phần xây dựng thế trận QPTD, thế trận ANND vững chắc, bảo vệ thắng lợi sự nghiệp xây dựng và bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia. Những vụ bạo loạn chính trị xảy ra năm 2001, năm 2004 và vụ khủng bố có vũ trang năm 2023 ở Tây Nguyên; việc xử lý các khiếu kiện, tranh chấp đất đai ở nhiều địa phương; thực tiễn đấu tranh bảo vệ chủ quyền biên giới, biển, đảo những năm qua cho ta rất nhiều bài học quý về xây dựng và phát huy “thế trận lòng dân” trong bảo vệ Tổ quốc hiện nay.

Thứ năm, xây dựng và tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Sức mạnh của “thế trận lòng dân” là sức mạnh của khối đại đoàn kết thống nhất toàn dân, đoàn kết các dân tộc, đoàn kết các tôn giáo. Đó là sức mạnh vô địch của sự thống nhất về ý chí và hành động toàn dân tộc để “khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng” bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN trong mọi tình huống, mọi hoàn cảnh. Cốt lõi của xây dựng “thế trận lòng dân” bảo vệ Tổ quốc chính là sự đoàn kết, thống nhất của cả dân tộc thành một khối vững chắc xung quanh Đảng và cùng hành động thống nhất dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý, điều hành của Nhà nước; giữ vững niềm tin, ý chí quyết tâm vượt qua mọi khó khăn, thử thách, vì mục tiêu, lý tưởng XHCN, kiên quyết đập tan mọi âm mưu chống phá của các thế lực thù địch. Do vậy, trước sự phát triển của nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, việc quán triệt quan điểm “dân là gốc”, xây dựng, củng cố “thế trận lòng dân” bảo vệ Tổ quốc trên cơ sở phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc là yêu cầu khách quan, là điều kiện tiên quyết góp phần phát huy sức mạnh của dân tộc trong từng thành tố của hệ thống chính trị, từng lĩnh vực của đời sống xã hội, trong mỗi người dân, tạo nền tảng chính trị-xã hội vững chắc cho sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc.

Thứ sáu, đổi mới, nâng cao chất lượng công tác giáo dục truyền thống, lịch sử, văn hóa; chủ nghĩa yêu nước, chủ nghĩa anh hùng cách mạng kết hợp với bồi dưỡng kiến thức quốc phòng, an ninh cho cán bộ, công chức, viên chức và toàn dân.

“Thế trận lòng dân” trong bảo vệ Tổ quốc là một tổ hợp thống nhất của các yếu tố chính trị-tinh thần, đạo đức và hành vi được tạo nên bởi một hệ thống các giải pháp cụ thể, trong đó công tác giáo dục nhận thức và kỹ năng cần thiết về bảo vệ Tổ quốc giữ vai trò rất quan trọng. Đảng, Nhà nước, các cấp, các ngành cần tăng cường công tác giáo dục, bồi dưỡng tinh thần yêu nước, chủ nghĩa anh hùng cách mạng, lòng tự tôn, tự hào dân tộc, truyền thống lịch sử vẻ vang của Đảng, của Quân đội và Công an trong mọi tầng lớp nhân dân, nhất là thế hệ trẻ. Cần tăng cường bồi dưỡng đường lối, quan điểm của Đảng về sự cần thiết, mục tiêu, nội dung, yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới; nâng cao ý thức bảo vệ Tổ quốc cho nhân dân, làm cho mọi người dân hiểu rõ đối tượng và đối tác, thời cơ và thách thức đối với quốc phòng, an ninh trong điều kiện hiện nay. Tiến hành thường xuyên, toàn diện, hiệu quả công tác giáo dục quốc phòng, an ninh; lựa chọn và sử dụng hình thức, phương pháp giáo dục phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ, chức trách của từng đối tượng. Tăng cường bồi dưỡng, nâng cao kỹ năng hành động, xử lý các tình huống trong thực thi nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc thời bình cũng như khi có chiến tranh. Thường xuyên tổ chức có chất lượng những cuộc diễn tập xử lý các tình huống, phối hợp giữa các lực lượng Quân đội, Công an và dân chính đảng. Đổi mới và nâng cao chất lượng huấn luyện dân quân tự vệ, huấn luyện các hình thức tác chiến mới trong chiến tranh công nghệ cao, huấn luyện các phương thức xử lý các tình huống bảo vệ an ninh chính trị, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội trong tình hình mới. Phát huy vai trò nòng cốt của lực lượng vũ trang tham gia xây dựng “thế trận lòng dân” bảo vệ Tổ quốc. Thực hiện tốt công tác dân vận, dân tộc, tôn giáo, nhất là trên các địa bàn đặc biệt khó khăn, liên hệ, phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền và nhân dân địa phương, tham gia có hiệu quả vào phát triển kinh tế-xã hội, nâng cao đời sống nhân dân trên các địa bàn; đi đầu giúp nhân dân khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh, tìm kiếm cứu hộ, cứu nạn. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền quan điểm, đường lối của Đảng đến các tầng lớp nhân dân, đặc biệt là vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, vùng đặc biệt khó khăn. Quan tâm xây dựng và củng cố đoàn kết quân dân, góp phần quan trọng củng cố khối đại đoàn kết dân tộc, đoàn kết quân dân.

Thứ bảy, đẩy mạnh đấu tranh phòng, chống, làm thất bại chiến lược “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch, ngăn chặn, loại trừ “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ và các hành động cản trở việc xây dựng và phát huy vai trò của “thế trận lòng dân” trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Trong điều kiện hiện nay, các thế lực thù địch đang tăng cường tiến hành chiến lược “diễn biến hòa bình” nhằm thúc đẩy quá trình “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ để thay đổi chế độ. Vì vậy, cần nêu cao tinh thần cảnh giác cách mạng, chủ động đấu tranh làm thất bại các âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch. Thường xuyên tuyên truyền, giáo dục cho cán bộ, chiến sĩ và nhân dân nhận thức rõ âm mưu, thủ đoạn và phương thức tiến hành chống phá của các thế lực thù địch hòng gây mất niềm tin của nhân dân, chia rẽ, phá hoại khối đại đoàn kết toàn dân tộc, phá vỡ “thế trận lòng dân” vững chắc trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc XHCN. Tiếp tục đổi mới hình thức, biện pháp tuyên truyền, vận động nhân dân; kịp thời, nhạy bén nhận diện, phân loại và kiên quyết đấu tranh vạch trần bản chất, âm mưu, thủ đoạn, những quan điểm sai trái, thù địch, những luận điệu xuyên tạc, bóp méo sự thật của các thế lực thù địch, cơ hội chính trị. Thực hiện nhất quán chính sách dân tộc, tôn giáo của Đảng, Nhà nước; tuyên truyền, vận động nhân dân không tin, không nghe theo kẻ xấu kích động, gây rối trật tự, an toàn xã hội, vượt biên trái phép, tham gia “tà đạo, đạo lạ” và các tổ chức bất hợp pháp. Giải quyết có hiệu quả nhu cầu, lợi ích chính đáng của nhân dân, tuyệt đối không để kẻ thù lợi dụng. Đổi mới mạnh mẽ nội dung, mở rộng lực lượng, đa dạng hóa các biện pháp, cách thức đấu tranh trên mặt trận tư tưởng, chú trọng ứng dụng khoa học-công nghệ, nhất là công nghệ thông tin, truyền thông, internet, mạng xã hội...

Những giải pháp trên đây là một hệ thống thống nhất có mối quan hệ biện chứng tác động và đòi hỏi lẫn nhau cần được quan tâm thực hiện một cách nhất quán và đồng bộ ở trong tất cả lực lượng, các lĩnh vực hoạt động xây dựng và phát huy mạnh mẽ “thế trận lòng dân” trong sự nghiệp bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII và Nghị quyết Trung ương 8, khóa XIII về chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới của Đảng.

----------------------

(1) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, NXB Chính trị Quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2006, tr.109

(2) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, NXB Chính trị Quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, tập I, tr.157

Trung tướng, PGS, TS NGUYỄN TUẤN DŨNG, Nguyên Phó chủ nhiệm Tổng cục Chính trị QĐND Việt Nam

*Mời bạn đọc vào chuyên mục Quốc phòng an ninh xem các tin, bài liên quan.