Ứng dụng công nghệ để ngành logistics và thương mại điện tử bứt phá

Dù tiềm năng phát triển lớn nhưng khó khăn của ngành logistics, TMĐT cũng là bài toán khó, trước thực tế này, các chuyên gia cho rằng, ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số trong logistics chính là chìa khóa cho phát triển TMĐT và nền kinh tế.

Đầu tư công nghệ là "chìa khóa" cho logistics, thương mại điện tử phát triển bền vững.

Tại Hội thảo Ứng dụng công nghệ để phát triển ngành Logistics và Thương mại điện tử bền vững do Bộ Công Thương tổ chức ngày 16/5, ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu cho biết, Việt Nam hiện đang là quốc gia có tỷ lệ người dân mua sắm TMĐT cao nhất Đông Nam Á (khoảng 43,9 triệu người), do vậy dịch vụ logistics đáp ứng cho nhu cầu ngành TMĐT luôn là cần thiết. Hơn hết, xu hướng chuyển đổi số, thay đổi hành vi mua sắm và các yếu tố tác động khác đang đưa TMĐT thành lĩnh vực có tốc độ tăng trưởng mạnh mẽ trong thời gian vừa qua.

Do vậy, là một trong những ngành then chốt, logistics cần được đầu tư kỹ lưỡng, đặc biệt trong chuyển đổi số, để có thể đáp ứng, thích nghi với bối cảnh thị trường, hỗ trợ thúc đẩy các ngành nghề khác. Việc ứng dụng công nghệ trong logistics và TMĐT sẽ tối ưu hiệu quả hoạt động của hai ngành này, từ đó góp phần giảm chi phí logistics và cho toàn bộ nền kinh tế nói chung. “Bên cạnh đó, ứng dụng công nghệ giúp nâng cao chất lượng dịch vụ, gia tăng trải nghiệm khách hàng, giảm phát thải carbon, xả thải bao bì gây ô nhiễm môi trường nhờ tối ưu lộ trình vận chuyển, cũng như quản trị tốt việc giao hàng dựa trên các ứng dụng công nghệ, trí tuệ nhân tạo”, ông Trần Thanh Hải nêu.

Theo Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ Logistics Việt Nam (VLBA), ngành logistics tại Việt Nam chiếm tỷ trọng 20 - 25% GDP tổng giá trị hàng hóa và dịch vụ, dự kiến tăng trưởng 12% mỗi năm trong tương lai gần. Sự tăng trưởng mạnh mẽ của ngành TMĐT mang lại nhiều cơ hội hơn cho các công ty hậu cần. McKinsey ước tính, dịch vụ hậu cần theo hợp đồng chỉ chiếm hơn 20% thị phần phân phối đơn hàng của thị trường bán lẻ và hàng tiêu dùng toàn cầu. Phần còn lại của thị trường được chi phối bởi 3 đối tượng: Những gã “khổng lồ” TMĐT, các công ty khởi nghiệp, hoặc dịch vụ hậu cần nội bộ của các thương hiệu.

Cùng với sự phát triển của TMĐT thúc đẩy hành vi tiêu dùng của người mua thay đổi từ mua sắm trực tiếp sang mua sắm qua các kênh TMĐT. Sự gia tăng khối lượng giao dịch TMĐT khiến nhu cầu vận tải, logistics và giao hàng tăng cao, điều này vừa là cơ hội, vừa là thách thức trong những năm vừa qua cho dịch vụ logistics trong TMĐT.

Người mua có thể mua sắm không giới hạn khu vực địa lý, có thể đặt mua một sản phẩm hàng hóa bất kỳ tại quốc gia khác hay vùng miền khác qua website, thông tin đơn hàng sẽ được truyền đi và chấp nhận với tốc độ gần như tức thời. Nhưng ngược lại, việc vận chuyển hàng hóa không thể đến tay người dùng ngay, mà sẽ vẫn cần vượt qua khoảng cách địa lý nhất định. Điều này được thực hiện bởi hệ thống logistics. Bởi vậy, dù các giao dịch được thực hiện trên môi trường Internet nhưng dịch vụ logistics lại là mắt xích không thể thiếu để hoàn thành các đơn hàng và giao dịch.

Theo các chuyên gia, ứng dụng công nghệ vào hoạt động logistics giúp các doanh nghiệp có thể giảm 14% chi phí giao hàng và tăng số lượng hàng giao trên mỗi xe lên 13%. Ngoài ra, những công nghệ đột phá này cho phép các công ty và nhà cung cấp dịch vụ logistics tối ưu hóa hơn nữa chi phí và tăng năng suất giao hàng bằng cách lập kế hoạch thông minh về tuyến đường để đảm bảo có nhiều lượt nhận và trả hàng. Tuy nhiên, theo số liệu thống kê, việc ứng dụng công nghệ số trong doanh nghiệp logistics còn nhiều hạn chế về mặt công nghệ và bảo mật thông tin hay bảo mật thanh toán.

Giải pháp công nghệ xử lý nghiệp vụ sau giao hàng như đổi trả, thu hồi, xử lý hàng (reverse e-logistics) cũng chưa được tổ chức, xây dựng và kiểm soát tốt cũng tạo ra thách thức cho các đơn vị logistics khi chưa đáp ứng được chất lượng dịch vụ thu hồi, đổi trả hàng lỗi hay đổi trả sản phẩm bảo hành. Điều đó đặt ra thách thức cho Việt Nam là cần phải đầu tư mạnh mẽ hơn nữa để tận dụng nền tảng kỹ thuật số trong sản xuất và phân phối hàng hóa, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của đất nước.

Phó Tổng Giám đốc Tổng Công ty Bưu chính Viettel Đinh Thanh Sơn cho biết, nhiều công nghệ hiện đại đang được thế giới triển khai trong lĩnh vực logistics nhằm tối ưu hóa vận hành và bảo vệ môi trường. Trên cơ sở 5.000 xe ôtô vận chuyển hiện có và hướng tới phát triển thêm 15.000 xe trong 5 năm tới, đồng thời hợp tác với vận tải đường sắt, vận tải đường biển…, năng lực logistics của Viettel đang ngày càng nâng cao. Đồng thời, Viettel hướng tới chuyển phát 20 triệu đơn/ngày, gắn với phát triển bền vững thông qua trang bị xe tải điện năng lượng mặt trời, ứng dụng công nghệ trong giám sát, vận hành kho thông minh… Theo ông Sơn, thách thức hiện nay là về pháp lý, hạ tầng giao thông, logistic, hạn chế doanh nghiệp logistics và thiếu nhân lực chất lượng cao.

Ông Lê Quang Trung, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Dịch vụ Logistics Việt Nam cũng cho rằng, xu hướng của ngành Logistics hiện đại là hướng tới tự động hóa, cắt giảm chi phí và tiết kiệm năng lượng. Các công ty Việt Nam có lợi thế trong việc đổi mới sáng tạo, đồng lòng với tác nghiệp và có giá thành cạnh tranh. Các cảng biển Việt Nam hiện tại đang hướng tới mô hình cảng thông minh, áp dụng các công nghệ tự động hiện đại. Tuy nhiên, vẫn còn thách thức khi các sản phẩm buộc phải sử dụng công nghệ nước ngoài.

Để tận dụng cơ hội, giới chuyên gia cho rằng, logistics cần được đầu tư kỹ lưỡng, đặc biệt trong khía cạnh chuyển đổi số để có thể đáp ứng, thích nghi với bối cảnh thị trường, hỗ trợ tối đa thúc đẩy sự phát triển của các ngành nghề khác.

Cùng với đó, doanh nghiệp, các nhà đầu tư cần tập trung mở rộng và hiện đại hóa kho bãi, quy hoạch mạng lưới để giải quyết phương án và hình thức giao nhận, tối ưu hóa việc giao hàng theo tuyến nhằm giảm thiểu chi phí giao nhận cho cả doanh nghiệp và người dùng. Ngoài ra, tăng cường ứng dụng chuyển đổi số để quản lý đồng bộ hóa các chuỗi logistics cũng là một hướng đi có tính ứng dụng trong thời gian tới.

Lưu Hiệp