'Sóng' vàng được thúc đẩy bởi thiên thời, địa lợi, nhân hòa; chuyên gia 'bắt mạch', tìm cách hạ mức chênh

Giá vàng trong nước liên tục lập đỉnh mới. Các đại biểu tham gia phiên thảo luận về Phát triển thị trường vàng bền vững trong thế giới bất định sáng nay (17/5). (Ảnh: G.T)

Nhóm nghiên cứu vĩ mô của Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) thuộc Trường Đại học Kinh tế (Đại học Quốc gia Hà Nội) phối hợp Think Future đã nhận định như vậy tại buổi tọa đàm "Đối thoại chính sách: Ổn định thị trường vàng, giữ vững vĩ mô, tạo đà phục hồi trong bối cảnh bất định" diễn ra sáng nay (17/5).

"Thiên thời, địa lợi, nhân hòa"

Báo cáo của nhóm trên cho hay, từ cuối năm 2023, giá vàng trong nước liên tục lập đỉnh mới. Vàng miếng SJC đạt đỉnh 85 triệu đồng một lượng vào tháng 4/2024, trước khi vượt 92 triệu đồng vào tháng 5/2024 - mức cao nhất lịch sử.

Chênh lệch với giá thế giới cũng neo ở mức cao, có thời điểm tới 20 triệu đồng một lượng. Bình quân 4 tháng, kim loại quý tăng 20,75%. Theo nhóm nghiên cứu, mức chênh lệch giá này không hoàn toàn phản ánh cân đối cung - cầu mà là do thiên thời, địa lợi, nhân hòa.

Cụ thể, thiên thời và địa lợi chính là lãi suất thấp như trong giai đoạn 2021-2022 hay cuối năm 2023 đến nay là một môi trường lý tưởng để tạo sóng với bất kỳ một loại tài sản nào.

VEPR và Think Future đánh giá, giai đoạn 2021-2024 là giai đoạn chênh lệch giá vàng bắt đầu mất kiểm soát. Đây cũng là giai đoạn lãi suất có nhiều biến động.

Bước sang năm 2024, giá vàng thế giới tăng do bất ổn địa chính trị và các kênh đầu tư như chứng khoán... không nóng để hút tiền như năm 2021-2022... đây là những lý do khiến thị trường trong nước tăng vọt.

Còn nhân hòa, chính là tâm lý đám đông rất dễ bị thu hút bởi sóng. Sóng càng cao càng dễ hút tiền. Bong bóng tài sản luôn hình thành bởi tâm lý như vậy.

Vàng miếng SJC đạt đỉnh 85 triệu đồng một lượng vào tháng 4/2024, trước khi vượt 92 triệu đồng vào tháng 5/2024 - mức cao nhất lịch sử. (Ảnh: Sơn Tùng)

Không nhất thiết phải nhập khẩu vàng

Nhìn lại quá khứ, theo các chuyên gia, có những giai đoạn dài, giá vàng trong nước và thế giới vẫn đồng pha, dù không cần nhập khẩu, hay phá độc quyền mặt hàng này. Cụ thể, giai đoạn hậu đấu thầu vàng 2013 đến 8.2020, chênh lệch giá vàng giảm dần về 0.

Giai đoạn 2014-2015: Sau khi bán 74 tấn vàng, chênh lệch giá vàng vẫn còn ở mức cao, bằng 10 - 20% giá vàng thế giới. Giai đoạn này giá vàng thế giới giảm 12% nhưng giá trong nước chỉ giảm 5,7%. Vậy là dù đã phải nhập một lượng vàng rất lớn, mục tiêu bình ổn và giảm chênh lệch giá vàng cũng khó đạt được trong một sớm một chiều.

Điều này khẳng định sự cần thiết phải tính đến các phương án khác để giảm chênh lệch giá vàng chứ không đơn giản là hy sinh dự trữ để mua vàng về bán.

Giai đoạn 2016-2019: Thời kỳ giá vàng dần đi vào ổn định khi giá vàng thế giới tăng nhưng giá trong nước gần như đi ngang, chênh lệch giá vàng được dần kéo về bằng 0. Thời gian này kinh tế Việt Nam cũng đã qua giai đoạn khó khăn, bước vào chu kỳ ổn định và tăng trưởng cao.

Giai đoạn 2019-2020: Thử thách sóng vàng thế giới lần 1. Giá vàng thế giới tăng mạnh 55% và giá vàng trong nước tăng theo tương ứng, chênh lệch giá vàng vẫn không đáng kể. Đây là bằng chứng để phủ định lập luận cho rằng vì có sóng vàng thế giới (như đang xảy ra trong năm 2024) nên người dân tăng nhu cầu mua vàng và kéo tăng chênh lệch.

Từ tháng 9/2020 đến tháng 8/2022: Giá vàng thế giới giảm 10%, nhưng giá vàng trong không giảm theo, trái lại tăng 10%. Đây là giai đoạn lãi suất thấp khiến chứng khoán, bất động sản tăng nóng và thu hút dòng tiền rất lớn từ giới đầu tư.

"Đó là thời gian 'người người, nhà nhà đi mở tài khoản chứng khoán và đi buôn đất', chứ không phải đi mua vàng. Trong khi đó, giới đầu tư rất có thể đã bán vàng để dồn tiền vào chứng khoán và bất động sản.

Từ đó, không phải do sóng vàng thế giới, cũng không phải do nhu cầu mua vàng mà chênh lệch giá vàng vẫn tăng. Chênh lệch giá vàng tăng lên mức cao nhất lịch sử vào tháng 9/2022, tương đương 42% giá vàng thế giới", đại diện nhóm nghiên cứu chia sẻ.

Tháng 9/2022 - 7/2023: 10 tháng tĩnh lặng đi ngang của giá vàng trong nước trong khi giá vàng thế giới giao động mạnh, tăng 10% rồi giảm 3%.

Từ 8/2023 - hiện tại: Giá vàng trong nước và thế giới cùng có xu hướng tăng, tuy nhiên nếu quan sát kỹ thì có 2 giai đoạn giá vàng trong nước tăng trong khi giá vàng thế giới đi ngang, nới rộng chênh lệch giá vàng lên 32% và 26%.

Lãi suất thấp, kênh chứng khoán và bất động sản đều trầm lắng, nương theo giá vàng thế giới thì vàng trong nước rất dễ tạo sóng.

"Trị" chênh lệch vàng bằng cách nào?

Từ thực tế kể trên, VEPR và Think Future khẳng định: "Việc giảm giá vàng không chỉ dựa vào nhập khẩu vàng ồ ạt để bình ổn. Hành động này sẽ lãng phí các nguồn lực dự trữ không cần thiết".

Nhóm nghiên cứu cho rằng, các biện pháp hành chính như thanh tra thị trường, yêu cầu sử dụng hóa đơn điện tử, hay điều tra hành vi thao túng giá... là các biện pháp sẽ không tốn dự trữ ngoại hối nhưng có thể mang tới hiệu quả cao tức thì đối với thị trường vàng ở thời điểm hiện tại.

Ngoài ra, công cụ tiền tệ, như lãi suất, cũng "góp công" giúp ngăn các loại bong bóng tài sản, gồm vàng.

Gia Thành