NSND Thu Hà và 'Hoa ban đỏ' thuở ấy

Bộ phim "Hoa ban đỏ" được đạo diễn Bạch Diệp dựa theo tiểu thuyết cùng tên của nhà văn Hữu Mai nói về những ngày cuối cùng của chiến dịch Điện Biên Phủ "lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu". Đó là cuộc tấn công vào cứ điểm 206, Tiểu đoàn trưởng Phương bị trọng thương, đã được sự cứu chữa tận tình của cô y tá Tấm. Khi vết thương lành, họ tạm biệt nhau giữa cánh rừng nở đầy hoa ban đỏ. Tình yêu thầm lặng thời khói lửa. Thế nhưng, Tấm vẫn không nguôi nhớ về Phương. Trong tiếng hát chiến thắng, Tấm chạy khắp cánh đồng Mường Thanh để tìm Phương.

NSND Thu Hà

"Hoa ban đỏ" được định dạng phim truyền hình tài liệu, nhưng diễn xuất của diễn viên Thu Hà trong vai Tấm và diễn viên Trần Lực trong vai Phương đã để lại nhiều ấn tượng sâu lắng cho khán giả. Bộ phim "Hoa ban đỏ" sản xuất năm 1994, nhân dịp kỷ niệm 40 năm chiến thắng Điện Biên Phủ. Diễn viên Thu Hà lúc ấy 25 tuổi, còn diễn viên Thu Hà hiện tại 55 tuổi. Tên đầy đủ của chị là Đồng Thu Hà, sinh năm 1969 tại Tuyên Quang. 16 tuổi, tình cờ Đoàn nghệ thuật Quân khu 2 về địa phương tuyển chọn diễn viên, đã phát hiện ra chị. Và, đó là bước ngoặt tình cờ để Thu Hà đến với nghệ thuật, như chị chia sẻ: "Tôi trúng tuyển rồi, mẹ vẫn không cho đi học vì sợ chụp nhiều ảnh sẽ mất duyên, sợ sự truân chuyên vận vào đời. Nhưng, tôi lại thích thể hiện những vai diễn khác nhau, cuộc sống khác nhau và đam mê công việc diễn xuất của mình".

Sau mấy năm gắn bó với Đoàn nghệ thuật Quân khu 2, diễn viên Thu Hà đầu quân cho Nhà hát Kịch Hà Nội và nhanh chóng nổi tiếng trên màn bạc. Con đường ấy không mấy gập ghềnh nhưng cũng là một quyết định khiến diễn viên Thu Hà bồi hồi: "Tôi không phải học quá giỏi để trở thành một giáo viên như mẹ mơ ước. Tôi nghĩ, đằng nào mình cũng đi xa nên quyết định từ Tuyên Quang xuống Hà Nội để có một cái nghề nuôi sống bản thân nên đi làm văn công. Hồi đó, tôi không có khái niệm làm nghệ sĩ để giàu, để nổi tiếng mà tự lập như vậy để mẹ đỡ lo cho mình. Vừa lớn lên, tôi đã xuống Hà Nội học tập và làm việc nhưng trong đầu tôi lúc nào cũng nghĩ, mình vẫn là một người nhà quê nên mình cứ chân chất, chân thành với mọi người".

Diễn viên Thu Hà thập niên 90 của thế kỷ trước là một mỹ nhân điện ảnh. Tên tuổi Thu Hà tỏa sáng cùng Việt Trinh, Diễm Hương, Giáng My... Nhiều bộ phim có sự tham gia của diễn viên Thu Hà rất ăn khách như "Đêm hội Long Trì", "Lá ngọc cành vàng", "Canh bạc", "Hẹn gặp lại Sài Gòn"... Sau năm 2000, diễn viên Thu Hà ít lui tới trường quay nghệ thuật thứ bảy, mà tập trung vào các tác phẩm của Nhà hát Kịch Hà Nội. Đến nay, chị đã có nhiều vai diễn trên sân khấu được yêu mến như bà giáo trong vở "Ngôi nhà trong thành phố", vai Tám Bính trong vở "Bỉ Vỏ", vai Ái Trinh trong vở "Cát bụi", vai Thêm trong vở "Những mặt người thấp thoáng", vai Thuận Khanh trong vở "Tình sử ngàn năm".

Diễn viên Thu Hà được phong tặng danh hiệu NSND năm 2019. Tuy không còn gắn bó với điện ảnh, nhưng gương mặt chị vẫn rất quen thuộc với người xem qua những bộ phim truyền hình như "Khúc hát mặt trời" hoặc "Hướng dương ngược nắng". Chị giải thích: "Trong rất nhiều năm nghỉ đóng phim, bạn bè và người thân của tôi tiếc lắm vì mỗi tuổi đuổi xuân đi, nhất là vào những thời điểm đẹp nhất của cuộc đời. Nhưng, với tôi, không bởi mình đã phấn đấu hết, có được điều mong muốn trong nghề nghiệp. Đó cũng là lúc tôi muốn nghỉ ngơi và dành nhiều thời gian cho cuộc sống của mình".

NSND Thu Hà thường nhắc về 3 ấn tượng khó quên nhất trên hành trình nghệ thuật của mình. Thứ nhất, khi học Trường Nghệ thuật Quân đội, mỗi bận cuối tuần Thu Hà về nhà lúc chiều muộn, luôn đề nghị mẹ: "Dắt con đi vòng ngõ sau đấy. Nếu đi qua khu tập thể, con khoanh tay chào từng chú bác thì đến tối mới ăn cơm được. Ngày mai con sẽ thăm hỏi mọi người!". Thứ hai, khi đã vào Đoàn nghệ thuật Quân khu 2, mỗi lần về nhà Thu Hà thường mặc nguyên cả bộ quần áo lính, vì "mình yếu đuối thế này, có quần áo bộ đội cho người ta khỏi ăn hiếp, mà mặc quần áo lòe loẹt thì hàng xóm dị nghị". Thứ ba, khi nhón chân chạy show, Thu Hà thương cô quạnh, lủi thủi, nhưng "cũng may, sinh thêm được một cô em gái!”.

Ba chi tiết trên rất nhỏ, nhưng rất quan trọng đối với NSND Thu Hà hôm nay. Chị phải vượt qua được những tâm trạng ấy, cái tâm trạng lạc lõng của một nghệ sĩ không được sinh ra trong một môi trường nghệ thuật, rất dễ bị xét nét, bị dòm ngó, bị bình phẩm nếu hớ hênh. Chị luôn nhớ những ngày tháng ấy, vì tố chất nghệ sĩ đồng nghĩa với sự bất bình thường, nên áp lực trước sự bình thường không đơn giản chút nào!

NSND Thu Hà với trang phục phụ nữ Thái trong một chuyến trở lại Điện Biên.

NSND Thu Hà khởi động bàn chân nghệ sĩ từ một vạt đồi Tuyên Quang và nhanh chóng được biết đến qua bộ phim "Lá ngọc cành vàng". Vai diễn thành danh khó quên ấy được bao nhiêu tiền nhỉ? "Mình mua được một chiếc xe đạp và một cái quạt máy con con!", Thu Hà đã trả lời như vậy với ánh mắt tròn xoe và trong veo. Đôi mắt ấy, khuôn mặt ấy hình như sinh ra cho một miền bình yên.

Vẻ đẹp của Thu Hà không phải vẻ đẹp hoa ghen liễu hờn như Thúy Kiều, mà là vẻ đẹp mây thua tuyết nhường như Thúy Vân. Thế nhưng, số phận luôn ẩn giấu những ngóc ngách không ai có thể tiên liệu. Thu Hà cũng có nhiều ngày sóng gió, nhiều ngày bẽ bàng, nhiều ngày xót xa. Có đôi lúc sự đổ vỡ kéo đến như định mệnh, chẳng thể rành mạch ai có lỗi, cũng chẳng thể níu giữ những gì dứt áo ra đi. Và, cũng có những phút giây chống chếnh giữa cuộc đời tưởng dành cho chị nhiều ưu đãi.

Đối với một diễn viên như Thu Hà, có khi thua thiệt hay nghiệt ngã lại trở thành chất men cho sáng tạo. Những lúc chị cô đơn nhất hay cay đắng nhất cũng là thời điểm chị có những vai diễn đáng nhớ nhất. Ví dụ, khi đang đối diện với rất nhiều ưu tư, Thu Hà nhận lời tham gia bộ phim truyền hình dài tập "Đường đời". Vai người đàn bà tên Tân trong bộ phim khác hẳn với những vai Thu Hà từng đóng. Tân lấm láp và cam chịu, nhưng sôi sục khát vọng sống. Quả nhiên, vai Tân trong "Đường đời" được khán giả truyền hình bình chọn là vai diễn được yêu thích nhất trên sóng VTV năm 2005.

NSND Thu Hà khá kín tiếng về đời sống riêng tư. Sau cuộc hôn nhân đầu tiên đổ vỡ, chị nhận nuôi cậu con trai. Nhiều năm sau, chị tái hôn với một doanh nhân lớn hơn 15 tuổi và sinh thêm một cậu con trai. Khoảng cách giữa hai cậu con trai cả thập niên, nhưng theo chị thổ lộ: "Thật may là hai đứa con tôi vẫn yêu thương nhau và yêu thương mẹ". Phải thừa nhận, nhan sắc của diễn viên Thu Hà ít bị thời gian tác động. Dù đời thường cũng gặp không ít sóng gió, nhưng chị lúc nào cũng tươi tắn, như chị chia sẻ: "Có lẽ, cái thần thái của tôi khiến mọi người cảm nhận tôi vẫn còn trẻ hoặc môi trường nghệ thuật khiến mọi người nghĩ tôi không già đi, chứ tuổi tác thì không thể giấu nổi. Tôi còn nhớ, có thời điểm sau sinh con xong, tôi lên cân khủng khiếp, chỉ ở nhà chăm sóc gia đình. Có khách đến nhà hỏi thăm diễn viên Thu Hà mà không nhận ra tôi đứng trước mặt".

NSND Thu Hà từng được nhận nhiều giải thưởng nghề nghiệp. Trong đó có giải thưởng Nữ diễn viên chính xuất sắc tại Liên hoan phim Việt Nam năm 1992 và giải thưởng Nữ diễn viên chính xuất sắc tại Liên hoan phim truyền hình Việt Nam 2005. Hiện tại, chị giản dị với chọn lựa bản thân: "Tôi không phải là người hiện đại. Tôi có những cái rất cổ của thế hệ trước. Nếu tôi đi theo xu hướng, chắc đã khác nhiều. Sẽ giàu có hơn, sẽ long lanh hơn nhưng tôi chọn cách đơn giản nhất, là chính mình. Tôi sống được bằng nghề, chậm mà chắc chứ không phải tranh thủ làm mọi thứ nhanh nhất".