Đình làng nơi phát hiện Yoni ngàn năm tuổi đón nhận bằng di tích lịch sử

Sáng 4-5, dân làng Điền Trang, xã Nghĩa Trung, huyện Tư Nghĩa (Quảng Ngãi) hân hoan đón nhận bằng di tích lịch sử cấp tỉnh cho đình làng Điền Trang. Ngôi đình hơn 400 năm tuổi này, khi trùng tu vào tháng 10-2021, dân làng phát hiện Yoni có niên đại từ thế kỷ XI.

Rộn ràng ngày đón bằng di tích lịch sử

Sáng 4-5, con đường từ UBND xã Nghĩa Trung về làng Điền Trang rợp bóng cờ. Ngay ngã ba Cống Hựu rẽ về hướng Đông, cách đình làng Điền Trang chừng vài trăm mét một cổng chào được dựng lên. Từ sáng sớm, ngay ngã ba này, diễn ra lễ rước Bằng công nhận di tích về đình làng.

Ông Bùi Văn Tiến (bìa phải) thay mặt UBND tỉnh Quảng Ngãi trao bằng di tích lịch sử cấp tỉnh đình làng Điền Trang cho lãnh đạo và đại diện người dân địa phương

Còn trong sân đình một sân khấu, một mái che với những hàng ghế ngồi để đón khách về dự lễ xếp ngay ngắn. Những tràng hoa của tỉnh, của huyện và của những người con của làng Điền Trang làm ăn xa gửi về xếp ngay ngắn trước cửa đình.

Cụ Nguyễn Công Nhi chủ lễ, khăn đóng, áo dài, cười hớn hở, nói: "Di tích đình làng Điền Trang đã được tỉnh Quảng Ngãi công nhận vào tháng 12-2023. Người làng biết tin rất phấn khởi. Để cho con cháu công tác, làm ăn nơi xa về dự đông đủ, làng xin phép chính quyền cho tổ chức lễ đón nhận vào dịp tế xuân 26-3 âm lịch này".

Từ 4-4, dân làng làm lễ dâng hương ở đình làng rồi tảo mộ người thân của các tộc họ cùng những nấm mồ vô chủ ở gò Cơ, gò Cát. Chiều tối thì họp mặt ở đình làng để bàn thêm việc cử hành lễ cho trang trọng.

Múa lân biểu diễn trước đình làng Điền Trang trong ngày đón nhận bằng di tích lịch sử

Một người con của làng làm ăn xa đã thuê một đội lân, đội trống có tiếng ở TP Quảng Ngãi về biểu diễn góp vui.

Ông Xa Đồng Dũng, người phát hiện Yoni mấy năm trước, cũng là thành viên của Ban tổ chức nói: "Cả tuần nay bận rộn lo việc quét dọn sân đình, sắp xếp bàn thờ. Mệt nhưng mà vui vì quan khách, con cháu của làng từ khắp nơi tề tựu về khá đông"

Xây đình, lập dinh để nhớ ơn tiền nhân

Đình làng Điền Trang xưa được xây dựng hồi đầu thế kỷ XVII để thờ Thành hoàng cùng các bậc tiền hiền. Thời vua Lê Kính Tông (1600), ông Phan Văn Hường cùng thủy tổ của dòng họ Nguyễn Phỉ từ Nghệ An vào đây lập làng. Rồi sau đó, con cháu của ông Hường và con cháu dòng họ Nguyễn Phỉ cùng các dòng họ hậu hiền là họ Bùi và Nguyễn Công tiếp tục bỏ công khai phá.

Họ đã biến vùng Điền Trang cây cối rậm rạp, lau lách thành làng mạc, thành cánh đồng Bàu Thơm, La Châu tươi tốt với 120 mẫu đất. Toàn bộ số ruộng này được đem chia cho dân làng cày cấy.

Cổng đình làng Điền Trang trong ngày đón nhận bằng di tích lịch sử cấp tỉnh

Từ cánh đồng đó, dân làng cấy lúa nhưng ai nấy cũng dành một khoảnh để cấy nếp tháng ba, hạt tròn thơm lừng để ngày Tết, ngày tế xuân đem làm bánh nổ, bánh thuẩn, bánh in cúng tổ tiên, cúng Thành hoàng và mời nhau. Cho đến bây giờ nghề làm bánh nổ ở Điền Trang vẫn được duy trì ở xứ Quảng.

Ông Nguyễn Thương, chủ tế buổi lễ kể: 'Đình làng xưa ngó ra cánh đồng. Tam quan có bậc, cửa bằng gỗ lim. Vách đình xây bằng đá ong kết hợp vôi và mật mía. Phía bên trong là khung bằng gỗ mít, mái lợp ngói âm dương".

Nhớ công người tạo dựng nên ở phía Đông của đình, dân làng lập dinh thờ ngài Xích Y, bộ tướng của Trấn Quận Công Bùi Tá Hán (người có công khai phá vùng thừa tuyên Quảng Nam - từ Đà Nẵng đến Bình Định).

Ngài Xích Y được Trấn Quận Công Bùi Tá Hán trực tiếp giao trông coi việc mở đất, lập làng ở huyện Chương Nghĩa, trong đó có làng Điền Trang nên dân làng nhớ ơn ngài mà lập dinh thờ.

Đình làng Điền Trang xuân thu nhị kỳ đèn đuốc sáng trưng. Dân làng quanh năm làm ăn cày ruộng trên đồng sâu, buôn bán đều nghỉ việc tề tựu ở đình làng nấu nướng, bày cỗ để cúng Thành hoàng, cúng các bậc tiền hiền, hậu hiền và ngài Xích Y để tưởng nhớ công đức và cầu mong sự phù hộ độ trì để làng xóm yên vui, làm ăn tấn tới.

Qua thời gian, vì chiến tranh nên đình xưa hư hỏng, mãi đến năm 2021, dân làng mới họp bàn cùng nhau đóng góp tiền để trùng tu đình làng và dinh ngài Xích Y.

Đường về đình làng Điền Trang rợp cờ trong ngày đón nhận bằng di tích lịch sử cấp tỉnh đình làng Điền Trang

Anh Lê Vinh Quang, người con của làng làm nghề xây dựng cho hay: "Mẫu thiết kế thì nhờ một công ty ở TP.HCM và tu sửa, tôn tạo theo quan điểm các bậc cao niên trong làng là những gì còn giữ được thì cố gắng mà giữ.

Vậy nên, trong dinh thờ ngài Xích Y vẫn chừa một đoạn tường bằng đá ong, trong đình dòng chữ Nho đôi bên bàn thờ tiền hiền ngợi ca công đức của tiền nhân thì mình chỉ tô và đắp lại".

Ông Bùi Văn Tiến, phó giám đốc Sở Văn hóa Thể Thao & Du lịch tỉnh Quảng Ngãi, sau khi thay mặt UBND tỉnh Quảng Ngãi trao bằng công nhận di tích, đã có lời động viên địa phương và người làng phát huy giá trị của di tích trong việc bảo tồn văn hóa địa phương.

Còn chủ tịch UBND huyện Tư Nghĩa, ông Nguyễn Đăng Vinh cho rằng việc tỉnh công nhận đình làng Điền Trang là di tích lịch sử cấp tỉnh càng tạo điều kiện cho địa phương phát huy những giá trị truyền thống trong việc giáo dục các thế hệ về tình yêu quê hương, đất nước.

Làng Điền Trang cách phủ Tư Nghĩa xưa chừng hơn cây số. Trong quá trình mở rộng và phát triển đô thị của huyện lỵ Tư Nghĩa bây giờ cũng đã cận kề đến làng, nên việc bảo tồn và phát huy giá trị của di tích đình làng Điền Trang càng có ý nghĩa hơn.

Bảo tồn Yoni

Đình làng Điền Trang được khởi công trùng tu vào tháng 10-2021. Trong quá trình đào hố móng, dân làng phát hiện Yoni của người Chăm cùng nhiều viên đá trụ của những chiếc cột có hình tròn.

VÕ QUÝ